Արցախի Հանրապետության լուծարումից ետք Արցախի հարցը փակված չէ - Սարգիս Եարալեան

» Sarkis Yaralian - Սարգիս Եարալեան   › writes on facebook

Արցախի Հանրապետության լուծարումից և Արցախահայերի տեղահանությունից մեկ ամիս անց․․․Արցախի հարցը փակված չէ։

Արցախում տեղի ունեցած ողբերգությունից մեկ ամիս անց, ինձ հետաքրքրում է, թե արդյոք ՀՀ-ում Արցախի հարցի վերաբերյալ քայլեր/որոշումներ/քննարկումներ կա՞ն Հայաստանի կառավարության, եվ կամ Հայաստանի կամ Արցախի որևէ կուսակցության կողմից:

Ավելի մանրամասնելով, կա՞ կապ/հաղորդակցութիւն/քննարկում ՀՀ պաշտոնյաների և Արցախի պաշտոնյաների՝ ի դեմս Նախագահ Շահրամանյանի և Արցախի խորհրդարանի միջև առկա և չլուծված բազմաթիվ հարցերի շուրջ:

Եթէ ուզում ենք արդյունքի հասնել ուրեմն պետք է շարունակել պահանջատիրութիւնը տարբեր ձեվերով ու միջոցներով։ «Հիմա ժամանակը չէ» ասողները հիմնովին սխալվում են։ Ազերին սկսավ պատերազմի պատրաստվիլ 1994 ի պարտութենէն անմիջապես հետո եվ 26 տարի համբերեց։

Ահա քայլերի եւ որոշումների մի շարք առաջարկություններ, որոնք կրնան ընդունվել ի պատասխան Ադրբեջանի վերջին ագրեսիային և Արցախի դեմ պատերազմին, ինչպես նաև Պաքուի բռնապետի կատարած շարունակական սպառնալիքներին ու հավաստիացումներին, որ Արցախի հարցը այլեվս փակված է:

Հայերը չպետք է տրվեն արտաքին կողմերի սպառնալիքներին և ճնշումներին՝ լինեն նրանք թշնամիներ, կեղծ դաշնակիցներ կամ բարեկամ պետութիւններ: Արցախի Հայերը համայն Հայության օգնությամբ, պետք է ձգտին իրագործել ժողովուրդներու ազատության, ինքնորոշման եվ ապահովության համընդհանուր իրավունքները՝ օգտագործելով ժողովրդավարական շրջանակներն ու գործիքները և պահպանելով բոլոր անհրաժեշտ գործիքները, խորհրդանիշներն ու ֆինանսական եվ քաղաքական միջոցները՝ իրենց ինքնորոշման, ինքնակառավարման և վերադարձի իրավունքները պահելու և պահանջելու համար։Այնուհետև, պահպանելով Արցախյան քաղաքական միավորն իր իրավացի պահանջներով, Հայաստանի կառավարութիւնը իր ձեռքում կունենա ևս մեկ քաղաքական խաղաքարտ։

Ես թվարկում եմ այդ խնդիրներից եվ համապատասխան քայլերից մի քանիսը.

Ֆինանսական հարցեր.

1-Պետք է իմանանք, թե ինչ եղավ 2023 թվականին Արցախի Հանրապետության հատկացված բայց ցարդ չօգտագործված բյուջեի հետ։ Որքա՞ն է դա և ո՞վ է դրա պահառուն: Ի՞նչ եղավ մնացած միջոցների հետ։ Որտեղ են նրանք?

2. Երբ 2023 թվականի բյուջեի մնացած միջոցները հայտնի լինեն, ՀՀ և Արցախի ներկայացուցչությունը և ղեկավար մարմինը պետք է այդ միջոցները փոխանցեն կարիքավոր ընտանիքներին մեկ շնչի հաշվարկով (եթե մնացած միջոցները կազմում էին $50 մլն, ապա 50,000,000/120,000 = $416/անձ):

3-ՀՀ-ն պետք է 200 միլիոն դոլարի բյուջե հատկացնի Արցախի բնակչությանը 2024թ.-ի համար մեկ շնչի հաշվով, որպեսզի նրանք կարողանան պահպանել իրենց կյանքը, բնակություն հաստատեն և վերանորոգեն /կահավորեն այն տները, որոնք նրանց տրամադրվել են ապրելու համար ($200,000,000/120,000=$1,666/: մարդ):

4. ՀՀ-ն, համաձայնեցնելով Արցախի ներկայացուցչության և ղեկավար մարմնի հետ, տարեկան 20 միլիոն ԱՄՆ դոլարի բյուջե կհատկացնի Արցախի Հանրապետության Նախագահին, Պատգամավորներին և Վարչական մարմնին՝ շարունակելու աշխատանքը Արցախից բռնագաղթվածների իրավունքների ներկայացման ուղղությամբ։ Այս հիմնադրամը կհոգա նաև իրավաբանական ծախսերը, որոնք կկատարվեն Բաքվում Հայ քաղբանտարկյալների պաշտպանության համար, ինչպես նաև քարոզչության և հաղորդակցության ծախսերը:

Քաղաքական հարցեր.

1. Համաձայնեցնելով ՀՀ կառավարության հետ՝ Արցախ քաղաքական սուբյեկտը կշարունակի իր գոյությունն ու առաքելությունը՝ ի դեմս ընտրված նախագահի, խորհրդարանի և նախագահի և խորհրդարանի անդամների կողմից ընտրված վարչական մարմնի։ վարչական մարմինը պետք է

ա-Ապահովէ բոլոր տեղահանվածների բնակեցումը

բ-Ապահովէ բոլոր տեղահանվածներին վճարվելիք ֆինանսական օգնության իրենց բաժինը, միջազգային օգնության գործակալություններից եվ ՀՀ-ի հատկացված բյուջեից

գ. Հաստատէ որ բոլոր տեղահանվածները աշխատում են կամ մասնավոր հատվածում կամ համապատասխան պետական հաստատություններում, ինչպիսիք են բանակը, ոստիկանությունը, հանրակրթական դպրոցները, պետական հիվանդանոցները և կլինիկաները, թանգարանները, Արցախի Հանրապետությունում համապատասխան փորձ ունենալու պայմանով

գ- Տնօրինէ Արցախի քաղաքական սուբյեկտին եվ պաշտօնյաների աշխատավարձերին ու ծախսերին հատկացված տարեկան ֆինանսական բյուջեն.

դ-Կատարէ պաշտոնական հաղորդակցությունները և տեղեկատվությունը Արցախի քաղաքական միավորի գործունեության, որոշումների, հայտարարությունների և ուղղորդումների վերաբերյալ ԶԼՄ-ների և պաշտոնական կայքերի միջոցով:

ե․Աշխատի ՀՀ համապատասխան մարմինների հետ՝ աջակցելու Արցախի նախկին ղեկավարության անդամներին, ովքեր այժմ Բաքվում քաղբանտարկյալներ են։

զ-Աշխատի ՀՀ համապատասխան մարմինների, Միջազգային Կարմիր Խաչի-IRC-ի և այլ միջազգային մարմինների հետ՝ գտնելու մարդկանց, ովքեր համարվում են կորած Արցախում, կամ հետևելու և հետ բերելու այն մարդկանց մարմինները, որոնց մահացած լինելը հաստատվել է։

2. ՀՀ կառավարության հետ համաձայնությամբ՝ Արցախ քաղաքական սուբյեկտը շարունակում է պահպանել Արցախի պատկերանշանը (logo), դրոշը և օրհներգը՝ որպես Արցախի ժողովրդի անկախությունն ու ինքնորոշման իրավունքը ներկայացնող խորհրդանիշների մաս։ Նաև խորհուրդ է տրվում անձեռնմխելի պահել Արցախի սահմանադրությունը, հատկապես նախագահի և խորհրդարանի անդամների ընտրության հետ կապված հատվածները։

3. Ցանկացած որոշում, բանակցություն կամ քաղաքական գործարք, որը շոշափում է արցախցիների ինքնորոշման կամ հայրենիք վերադառնալու իրավունքը, կատարվում է ՀՀ կառավարության և Արցախի քաղաքական սուբյեկտի միջև համաձայնեցված: Արցախի նախագահը պետք է մասնակցի նման բանակցություններին, որտեղ հնարավոր է:

4. Հաշվի առնելով ստեղծված իրավիճակը և արցախցիների ցրվածությունը ողջ Հայաստանում, Արցախի նոր խորհրդարանական և նախագահական ընտրություններ կանցկացվեն միայն 3 տարի հետո, երբ սպասվում է ավելի կայուն քաղաքական և հասարակական իրավիճակ։

Իրավական և մարդու իրավունքների հարցեր.

1. Բաքվում ապօրինի կերպով արգելափակված 8 քաղաքական և ռազմական ղեկավարների հարցով, Հայաստանի կառավարությունը, նրա օմբուդսմենը և Արցախի նախագահի և վարչական մարմնի հետ համաձայնությամբ, պետք է իրավական օգնություն ցուցաբերեն և միջնորդություն հայցեն միջազգային քրեական դատարաններին կամ Արդարադատության միջազգային դատարանին` ազատ արձակելու համար Արցախի ղեկավարները։

2. ՀՀ-ն, եվ նրա օմբուդսմենը, համագործակցելով Արցախի վարչական մարմնի հետ, պետք է նաև պահանջեն ազատ արձակել Արցախում կամ Հագարի անցակետում վերջին 12 ամիսներին առևանգված և Բաքվում բանտարկված Հայաստանի այլ քաղաքացիների։ .

3. ՀՀ-ն, մասնավորապես նրա ԱԳՆ-ն, Մշակույթի նախարարությունը (ԿԳՄՍ), եվ Արդարադատության նախարարությունը պետք է աշխատեն միջազգային կազմակերպությունների հետ, ինչպիսիք են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն, ՄՔԴ-ն, ինչպես նաև միջազգային և տարածաշրջանային կշիռ ունեցող հոգևոր առաջնորդների հետ, ինչպիսիք են Վատիկանի պապը, Ադրբեջանի մուֆթին և Ռուսաստանի պատրիարքը եվ խնդրեն պահպանել և վերահսկել բոլոր հուշարձանները, եկեղեցիները և հնագիտական վայրերը, որոնք ներկայացնում են Արցախում և հարակից շրջաններում հայկական մշակութային ժառանգությունը։

4. ՀՀ համապատասխան պետական մարմինները պետք է պատրաստեն բոլոր համապատասխան հիմնավոր փաստաթղթերը, ապացույցները, լուսանկարներն ու թվերը Արցախի բնակչության վրա Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիայի հետևանքով առաջացած տնտեսական և ֆիզիկական կորուստների, ներառյալ անասնաբուծական և գյուղատնտեսական կորուստների վերաբերյալ և ներկայացնեն դրանք իրավական պահանջի

հետ միասին: ICJ-ը և ICC-ը՝ փոխհատուցման համար:

Ի վերջո, Արցախը ազատագրելու և հայ բնակչությանը վերադարձնելու համար սկսած պայքարի նոր դարաշրջանը բացելու համար ՀՀ կառավարութիւնը, համագործակցելով Արցախի քաղաքական միավորի հետ, կկազմակերպի առաջին ժողովրդական քաղաքական հավաքը Երևանի Օպերայի հրապարակում՝ ցույց տալու Արցախի Հայ ժողովրդի կամքը, վճռականությունը և. քաղաքական ուղերձ ուղղելու աշխարհին և թշնամուն։

Գիտեմ, որ ընթերցողներից շատերը չեն հավատա, որ վերը նշված գործողություններից կամ քայլերից որևէ մեկը կրնա տեղի ունենալ։ Կան բազմաթիվ պատճառներ, թե ինչու այդ կետերից շատերը կարելի է համարել ոչ իրատեսական: Բայց մեզանից յուրաքանչյուրը, մանավանդ ՀՀ ի ու Արցախից տեղահանված Հայերը, բոլոր պատճառաբանութիւնները մեկդի դնելով, պետք է պահանջի դրանք, պէտք է խնդրի, հրապարակի, կոչ անի միասնական ու կենտրոնացված գործողությունների հիմա եվ ընդմիշտ։ Միայն երկու հայկական սուբյեկտների միջև համաձայնեցված և նախապես համաձայնեցված քայլերով ու գործողություններով, նրանց միջև բաշխված դերերով է հնարավոր հաջող պայքար մղել։ Անշուշտ վերոնշյալ կետերի հաջողության և իրականացման համար նախապայման կլինի գործող կառավարության հրաժարականը և ազգայնական կառավարության ձևավորումը, որը պիտի միավորի հայությունը 3 հիմնական առաջնահերթությունների շուրջ, ինչպիսիք են ՀՀ անվտանգությունն ու ռազմական հզօրութիւնը, Արցախի ժողովրդի վերադարձը և ինքնորոշումը, և վերջապէս սփյուռքահայերի վերադարձ կամ ներգաղթ դէպի Հայաստանի Հանրապետութիւն։